SADİ KAYMAZ/BLOOMBERG HT ASYA TEMSİLCİSİ
Çin’in başşehri Pekin’de bir haftadır süren ÇKP kongresi sona erdi. Siyaset, iktisat ve dış siyaset üzere en kritik mevzularda en kıymetli kararları alan Politbüro’da dikkat alımlı değişiklikler göze çarptı. Reformcu ve liberal kanat karar organlarından büsbütün tasfiye edilirken, yeni isimlerin istisnasız hepsi Şi’ye yakınlıklarıyla dikkat çekti.
Öte yandan dünyanın ikinci büyük iktisadına istikamet veren iki konumda yapılan değişiklik piyasaları yakından ilgilendiriyor. Çünkü, Başbakanlık ve icradan sorumlu yardımcılığına önümüzdeki aylarda getirilecek isimler belirli oldu.
Müstakbel Başbakan Li Çiang
Şi’den sonra partinin iki numarası pozisyonu Şanghay’daki kapanmayla bilinen Li Çiang getirildi.
Li’nin salgından ve yol açtığı ekonomik hasardan sorumlu tutulabileceği, bu yüzden başbakanlık bahtının düşük olduğu iddia ediliyordu.
Fakat, Çin başkanı Şi Cinping kendisine sadakatiyle bilinen Li Çiang’ı merkezi hükümet deneyimi olmamasına karşın iki numaraya oturtmaktan çekinmedi. Parti içindeki kıdem sırası, Mart ayında misyondan ayrılacak olan Başbakan Li Keçiang’ın yerine geçeceği manasına geliyor.
Çin’de 1960’lardan bu yana başbakanlar taşra ve merkez idarelerinde kapsamlı deneyimler edindikten sonra başbakanlık koltuğuna oturuyordu. Li Çiang ise mesleğinin neredeyse tamamını Zhejiang ve Şanghay üzere varlıklı ihracat ve imalat üslerinde geçirdi.
Zhejiang eyaletinde özel kentler inşa etti, endüstriyel uzmanlaşmaya dikkat çekti. Şanghay’daki vazifesinde ise en çok mahallî yöneticilerine ek hasıla yaratmanın en büyük öncelik olmadığı bildirisini vermesiyle dikkat çekti. Bu çerçevede Li Çiang başkanlığındaki mümkün hükümetin büyüme ile istikrarı dengelemeye çalışabileceği kestirim ediliyor.
Öte yandan, Li’nin Şanghay’da yabancı yatırıma bilhassa ehemmiyet verdiği, Tesla’nın Şanghay fabrikasının inşasını hızlandırmak için pandeminin başlarında özel efor sarf ettiği de biliniyor.
Müstakbel başbakan çip sanayisine yakınlığıyla göze çarpıyor. Çin’in en büyük yarı iletken şirketlerinin yer aldığı Şanghay’da bölüme takviye için faal faaliyet gösteren Li Çiang, konuşmalarında bu alanda teknolojik atılım gerekliliği üzerinde duruyordu. Şanghay idaresi, çip teknolojilerine hibe ve öteki takviyeler konusunda da son derece faal.
Diğer taraftan Li’nin terfisi Sıfır Kovid siyasetinin geleceği açısından özel bir mana taşıyor. Şanghay’da 20 milyon insanı iki ay boyunca konutlarına kapatan Li, sert kapanmanın sosyo-ekonomik maliyetine karşın ödüllendirilmiş oldu.
Dolayısıyla, terfisi önümüzdeki devirde mahallî yöneticilerin salgın önlemlerini öbür gayelerin üstünde tutması gerektiğine işaret ediyor.
Son atamalarla kritik karar alma organlarında mutlak egemenliğe erişen Şi, Sıfır Kovid tedbirlerinin iktisatta iç istikrar sağladığını ve kamu sıhhatini koruduğunu savunuyor.
Ekonomiye yeni kaptan
Ekonomi ve finans portföyünden sorumlu Başbakan Yardımcısı Liu He, ilerleyen yaşı nedeniyle beklendiği üzere Politburo üyeliğinden düşürüldü. Yerine gelen isim ise Çin’de devlet planlama teşkilatı görevi gören ve ülkenin en güçlü kurumlarından biri olan Ulusal Kalkınma ve Islahat Komisyonu’nun başındaki He Lifeng olacak.
Li, 24 şahıstan oluşan Politbüro üyeliğine getirildi. Bu üyelik beraberinde Merkezi İktisat ve Finans İşleri Komitesinin yöneticiliğini getirecek. Komite, son devirde iktisat idaresinde bir cins hükümet rolü oynuyor.
Ekonomistler, kelam konusu atamanın kritik ehemmiyet taşıyabileceğini belirtiyor. Çünkü, Şi’nin çocukluk arkadaşı olan ve son derece geniş otoritesiyle geçtiğimiz beş yılda Başbakan Li Keçiang’ı gölgede bırakan Liu He’nın temel vasfı Çin’de borçluluk oranını düşürmeye yönelik finansal disiplindi.
Göreve gelişi öncesinde ÇKP yayın organı Halk Günlüğü’nde çıkan baş yazısıyla ekonomik rota çizen Liu He, ‘Ağaç göğe kadar yükselmez’ cümlesiyle tanındı.
Liu, Çin’de GSYH’nın üç katını aşan ve süratle yükselen borç yükünün ülkeyi bir finansal krize götürebileceğine inanıyordu. Münasebetiyle, onun devrinde Çin çok mali genişlemeden, daha evvelki periyotlardaki üzere büyük teşviklerden kaçındı.
Buna rağmen Liu He’nın büyüme değerine finansal disiplin kararlılığı bilhassa konut kesiminde yıldan yıla ağırlaşan gerilime yol açtı. Büyümede irtifa kaybı barizleşti.
Politbüro’da onun koltuğuna oturan He Lifeng’ın ise iktisada diğer bir anlayış getirebileceği umuluyor. Analistler, Li’nin büyümedeki irtifa kaybını gidermek gayesiyle büyüme yanlısı daha faal siyasetler üretebileceğini belirtiyor.
Konut dalına uzaklıklı tavır sürebilir
Daha evvelki konuşmalarında büyümeye özel ehemmiyet atfeden He Lifeng, özellikle devasa altyapı projelerinin itici gücü olarak biliniyor ve daha evvelki vazife yerlerinde otoyol, köprü ve tünel üretimine özel değerle anılıyor. Buna rağmen o da konut dalına uzaklıklı tavrıyla biliniyor.
He, bu bağlamda geçen sene yayımlanan makalesinde ekonomik kalkınmanın hızlandırılmasının partinin bir numaralı görevi olduğunu vurgulamış, ülkenin sorunlarının bu yolla tahlil bulabileceğini kaydetmişti. Bu ortada, kredi genişlemesi konusunda selefine göre hoşgörülü tavır sergileyebileceği kestirim ediliyor.
He, çeşitli konuşmalarında katma kıymet zincirinde yükselmeye hassasiyetle dikkat çekerken, karbon emisyonlarının azaltılması konusundaki vurgularıyla da öne çıkıyor.
Öte yandan Çin’in ihracat üssü Fujian eyaletinde meslek basamaklarını tırmanan He Lifeng’in iş dünyasıyla yakın bağlantıları bulunduğu belirtiliyor.
Şi Cinping’le dostluğu 1980’lere uzanan He, ayrıyeten iktisat alanında doktora sahibi.