Hindistan’da bir genç, beyin yiyen amip nedeniyle hastalanan fakat hayatta kalmayı başaran dünyadaki birkaç beşerden biri oldu.
14 yaşındaki Afnan Jasim, babasının toplumsal medyada hastalıkla ilgili bir kampanyaya denk gelmesi sonucu vaktinde tedavi olarak ölümcül hastalıktan kurtulmayı başardı.
“Naegleria fowleri” isimli amip, burundan beyne geçerek primer amipli meningoensefalit (PAM) ismi verilen ölümcül enfeksiyona neden oluyor.
PAM hastalığına yakalananların yüzde 97’si hayatını kaybediyor.
Afnan’ın, Haziran ayında Hindistan’ın güneybatısındaki Kerala eyaletinde bir gölde yüzdükten sonra, suyun bedenine girmesi sonucu enfeksiyona yakalandığı düşünülüyor.
Afnan nasıl kurtuldu?
ABD Hastalık Denetim ve Korunma Merkezleri (CDC) bilgilerine nazaran, 1971-2023 yılları ortasında Avustralya, ABD, Meksika ve Pakistan’da hastalığa yakalananlardan sadece sekizi hayatta kaldı.
Bu olayların hepsinde hastalık, semptomların ortaya çıkmasından 9 saat ile 5 gün ortasında bir mühlet sonra teşhis edilebilmişti.
Teşhisin ve tedavinin zamanlaması, bu hastalıkla çabada kritik bir rol oynuyor.
Hastalığın semptomlarından kimileri; baş ağrısı, ateş, bulantı, kusma, boyun tutulması, yönelim bozukluğu, istikrar kaybı, nöbet geçirme ve/ya da halüsinasyon.
Afnan’ın semptomları, meskeni yakınlarındaki gölde yüzmeye gitmesinden beş gün sonra ortaya çıktı. Ailesi, nöbetler geçirmeye başlayan ve kuvvetli baş ağrısı yaşayan genci doktora götürdü fakat düzgünleşme görülemedi.
Neyse ki 46 yaşındaki mandıra çiftçisi babası MK Siddiqui, toplumsal medyada okuduğu bir paylaşımı hatırlayıp, oğlu Afnan’ın semptomları ile beyin yiyen amip ortasındaki ilişkiyi kurmayı başardı.
Kerala’da bir çocuğun öbür bir virüs olan Nipah’a yakalanarak ölmesi üzerine araştırma yapıp, toplumsal medyada ölümcül beyin yiyen amip hakkındaki bilgileri inceledi.
Siddiqui, Afnan’ın da Nipah’tan ölen çocuğa emsal halde nöbetler geçirmesi üzerine bu paylaşımları hatırlayıp oğlunu hastaneye yetiştirdi.
Nöbetlerinin devam etmesi üzerine Siddiqui, Afnan’ı öbür bir hastaneye götürdü fakat burada hiç nöroloji uzmanı olmadığı için, tekrar sonuç alınamadı.
En sonunda babasının Kozhikode kentindeki Baby Memorial Hastanesi’ne götürdüğü Afnan’ı tedavi edebilecek bir doktor bulundu.
Hastanenin çocuk cerrahisi uzmanı Dr. Abdül Rauf, “Afnan’ın hastalığını semptomların ortaya çıkmasından sonraki 24 saat içinde teşhis ettiğini” söyledi.
BBC’ye konuşan Dr. Rauf, babasının Afnan’ın daha evvel gölde yüzmüş olduğuna dair bilgiyi, tıpkı vakitte ortaya çıkan semptomları hekimlerle paylaşmasının teşhisi kolaylaştırdığını vurguladı.
‘Yüzme havuzlarına atlamayın ve dalmayın’
Tek hücreli bu canlı, insan vücuduna geniz yolundan giriyor, kafatasında bulunan etmoid kemiğin (kalbursu kemik) delikli kısmından geçiyor ve beyne ulaşıyor.
Dr Rauf, parazitin daha sonra “farkı kimyasallar yayarak beyni yok ettiğini” söyledi.
Hastaların birden fazla, kafatası içindeki ve beyin dokusundaki sıvıların yol açtığı basınç nedeniyle ölüyor.
Bu amip çeşidinin tatlı su göllerinde, bilhassa de ılık sularda bulunduğuna dikkat çeken Dr. Rauf, “İnsanlar suya atlamamalı ve dalmamalı. Amipin bedene girmesini engellemenin en sağlam yolu bu. Şayet su kontamine olmuşsa, amip burundan bedene girmeyi başaracaktır” dedi.
Dr Rauf, bilhassa yüzme havuzlarında insanların ağızlarını su yüzeyinin dışında tutmalarını öneriyor ve “su kaynaklarını klorlamanın çok kıymetli olduğunu” vurguladı.
Dünyada 1965’ten bu yana yaklaşık 400 PAM hadisesi görüldü.
Hindistan’da bu vakit aralığında yalnız 30 hadise görülmüştü.
Kerala’da 2018-2020 yılları ortasında ise yalnızca bir PAM hadisesi görüldü.
Ancak bu yıl eyalette toplam altı olay kaydedildi.
Hastalardan üçü öldü, birinin durumu ise hala kritik.
Afnan hastaneden taburcu olurken, hastalığa yakalanan altıncı kişinin tedaviye karşılık verdiği ve güzelleşmekte olduğu öğrenildi.
Dr Rauf, Kerala’da çalıştığı hastanede iki kişinin bu hastalık sonucu ölmesi üzerine amipin bir halk sıhhati problemi olduğu konusunda hükümeti bilgilendirdiklerini, akabinde bir farkındalık kampanyası başlatıldığını söyledi.
Afnan’ın babasının denk geldiği içerikler de, tıpkı kampanyanın eseriydi.
Doktorlar, Afnan’ın beyin omuriliği sıvısında amip teşhis ederek çocuğun omurgasına mikrop öldürücü kimi ilaçlar enjekte ettiler.
Afnan’a, eyalet hükümetinin Almanya’dan ihraç ettiği ve amip enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılan Miltefosin ilacı da verildi.
Dr Rauf, “Hindistan’da bu ilaç ender görülen hastalıklarda kullanılıyor ve fazla masraflı değil. Geçirdiği nöbetler sonucu birinci gün Afnan’ın şuuru pek yerinde değildi lakin üç gün içinde Afnan’ın durumunda düzgünleşme gözlemledik” diye açıkladı.
Bir hafta sonra tekrarlanan testlerde, amipin artık Afnan’ın bedeninde olmadığı görüldü.
Ancak çocuğun bu ilaçlara bir ay daha devam etmesi istendi.
Bu tecrübe Afnan’ın üzerinde de büyük bir tesir bıraktı.
Tedavisi bittikten sonra okula dönmeyi amaçlayan Afnan, hastanede yaşadığı tecrübeden esinlenerek, hemşirelik okumaya karar verdiğini söyledi.