Nijer’deki askeri darbe, Sahel bölgesindeki komşu ülkeler ortasında rahatsızlık yarattı. Bunun öncelikli nedeni Atlantik Okyanusu’ndan Kızıldeniz’e kadar uzanan coğrafya olan Sahel’de istikrarsızlığın arttığına dair sahip olunan derin telaşlar. Nijer’den evvel bölgede son üç sene içerisinde Burkina Faso ve Mali’de de askeri darbeler yapıldı.
Ancak Nijer’deki durum yalnızca Sahel için tasa yaratmıyor, birebir vakitte global olarak daha geniş bir tesire sahip olabilir.
İsyanlarda artış
Nijer, son devirde şiddetli akınların arttığı bölgede, Batı’nın nispeten istikrarlı bir devlet olarak gördüğü ender demokrasilerden biriydi. Fakat askeri darbe nedeniyle bu istikrarın bozulabileceği istikametinde telaşlar var.
Ülke, Boko Haram ve IŞİD temaslı cihatçı kümelere karşı gayret eden Fransız ve Amerikan üslerini barındırıyor.
Bu üslerin geleceği şimdilik belgisiz. Mali ve Burkina Faso’daki askeri darbeler, radikal örgütler tarafından gerçekleştirilen şiddetli atakların artmasına neden oldu.
Nijer’in de bu kümeler için verimli bir yer haline gelebileceği birtakım tasaları de beraberinde getiriyor.
Darbe kültürünün büyümesi
Nijer’deki darbeyle birlikte, batıdaki Mali’den doğudaki Sudan’a kadar uzanan bir Afrika kesitinin artık askeri rejimlerin denetimine girdi.
Sahel’deki otoriter rejimlerin yükselişi, bölgenin demokrasisi için bir gerileme manasına geliyor. Nijer’deki darbe, öbür ülkelerdeki ordu birliklerini de iktidarı ele geçirmek üzere cesaretlendirebilir.
Bu kaygı, ekonomik blok ECOWAS’ın Cumhurbaşkanı Bazum’un vazifesine geri döndürülmemesi durumunda cuntaya yönelik neden yaptırım kararı aldığını da daha uygun açıklıyor. Bu atılım, ABD, AB ve Birleşmiş Milletler tarafından da destekleniyor.
Rus tesirindeki artış
Mali ve Burkina Faso’daki darbelerin akabinde iki ülke idaresi de Rusya ile daha yakın müttefiklik alakası yürüttü. Nijer’deki askeri cunta da birebir istikamete gerçek ilerleyebileceği izlenimini veriyor.
Rusya’nın Nijer’deki askeri darbeye yönelik rastgele bir müdahalesinin olup olmadığına dair bir delil kelam konusu deği. Kremlin Sözcüsü de Bazum’un özgür bırakılmasını ve krize barışçıl bir tahlil bulunmasını istedi.
Ancak, Kremlin yanlısı siyasi yorumcular, hükümet takviyeli medya kanallarında ve Telegram kümelerinde darbeyi övdü. Darbeye dayanak veren göstericiler Rus bayrakları salladı ve eski sömürge gücü olan Fransa’yı kınadı. Rus paralı asker kümesi Wagner’in Nijer’deki tesirini genişlettiğine dair de tasalar var.
Eğer Nijer komşularının yolundan giderek bilhassa Wagner kümesine yönelirse, bu şiddetli akınların artmasına, insan hakları ihlallerine ve maden sömürüsüne yol açabilir.
Uranyum meselesi
Nijer, nükleer güçte kullanılan radyoaktif metal elementi uranyumun global arzının neredeyse yüzde beşine sahip. Avrupa Birliği’nin nükleer ajansı EURATOM’a nazaran, Nijer geçen yıl AB’ye sağlanan doğal uranyumun ikinci büyük tedarikçisiydi. Ayrıyeten ülke Fransa’nın uranyum gereksiniminin yaklaşık yüzde 15’ini karşılıyor.
EURATOM, Nijer’in uranyum arzını kesmesi durumunda Avrupa’daki nükleer güç üretimine yönelik acil bir risk olmadığını belirtiyor. Zira güç santrallerinin üç yıl yetecek envanterleri bulunuyor.
Buna karşın, ECOWAS yahut Batılı ortakları, radikal İslamcı militanların aktif olduğu ve de Wagner’in tesir alanını genişeletebileceği bir coğrafyada hem sivil hem de askeri alanlarda kullanılan uranyumun yanlış ellere geçmesini istemez.
Sığınmacı krizi
Bazum hükümeti Akdeniz üzerinden gelen göçmen akışını durdurma ve Libya’daki gözaltı merkezlerindeki yüzlerce göçmene mesken sahipliği yapma hususlarında Avrupa ülkeleriyle işbirliği halinde.
Aynı vakitte Bazum, Batı Afrika ülkeleri ile daha kuzeydeki ülkeler ortasında kilit bir geçiş noktası olan ülkede insan kaçakçılarına karşı da tedbirler almıştı.
Ancak askeri bir cunta periyodunda, bilhassa Fransa ve İngiltere üzere kimi Avrupalı ortaklar, Nijer’e yardımı durduracaklarını söyledikten sonra bu taahhütler sorgulanabilir hale gelebilir.
Bu, Avrupa’ya geçen göçmen akışı üzerinde değerli bir tesire sahip olabilir.