Brent petrol bu yılın en yüksek düzeyinden yüzde 30’dan fazla düştü, lakin Paris, Mumbai yahut Accra’da yaşayanlar bu değişikliği hissedememiş üzere görünüyor.
Küresel petrol piyasasında gösterge olarak kabul edilen petrol tipinin varil başına yaklaşık 128 dolardan düşmesi, birebir periyotta dolarda yaklaşık yüzde 15’lik bir sıçrama ile eşleşti. Bu, yakıt fiyatlarının dünyanın birçok yerinde hayat maliyetini artıran değerli bir faktör olmaya devam ettiği manasına geliyor.
Petrol fiyatları ve güçlü dolar gelişen piyasalarda çöküş tesiri yarattı
Çin, Hindistan ve Avrupa Birliği üzere petrol talebinde başı çeken bölgelerin tümü, ham petrol fiyatlarında göstergelerin işaret ettiğinden daha küçük gerçek düşüşler gördü. Öte yandan Sri Lanka üzere kimi gelişmekte olan piyasalar için, artan petrol fiyatlarının ve çöken para ünitesinin tesiri, neredeyse toplam ekonomik çöküş biçiminde kendini gösterdi.
“Daha güçlü bir dolar, para üniteleri dolarla irtibatlı olmayan petrol tüketicisi ülkeler için değerli bir sorun olarak öne çıkıyor” diyen UBS Group Emtia Analisti Giovanni Staunovo, “Son 12 ayda petrol fiyatları mahallî para üniteleri bazında çok daha fazla arttı” değerlendirmesinde bulundu.
Bu sorunu düzeltmenin kolay bir yolu olmadığı belirtiliyor. Lokal para ünitelerini desteklemek için faiz oranlarını yükseltmek hali hazırda kırılgan olan ekonomileri yavaşlatma riski taşırken gelişmekte olan ülkelerin dolar rezervlerine de dikkat etmesi gerekiyor.
Petrol tüketiminde ithalata ziyadesiyle bağımlı olan Euro Bölgesi ekonomilerinin en büyük beş iktisadı olan Almanya, Fransa, İtalya, İspanya ve Hollanda’nın rafinerilerini işletmek için en az yüzde 90 oranında dış tedarike bağımlı durumda.
Avrupa’nın en büyük beş iktisadı petrolde yüzde 90 dışa bağımlı
Bu açıdan hali hazırda bir imtihan yılı geçiren Avrupa Merkez Bankası yetkilileri için petrolün dolar üzerinden fiyatlanması özel bir sorun olarak öne çıktı. Bununla birlikte Rusya’nın gaz dağıtımını kesme atılımlarından kaynaklanan güç arzında oluşan baskı tüketici fiyatlarında Eylül ayında yüzde 9,9’luk rekor bir artışa neden oldu.
Asya ülkelerinin durumu da çok farklı değil. Çin’in Ağustos ayına kadarki petrol ithalatının bedeli ülkenin pandeminin yayılmasını durdurmak için kısıtlamalarla boğuşmasıyla genel hacimlerin düşmesine karşın bir evvelki yıla oranlar yüzde 50 arttı.
Kore Merkez Bankası Lideri Rhee Chang-yong, geçtiğimiz ay para ünitesinin zayıflığının düşük petrol fiyatlarının yararlarını ortadan kaldırdığından şikayet etmişti. Hem Kore hem de Japonya, vakit zaman dayanak paketleri açıklaymış ve yükün bir kısmını aktif bir halde hükümete devrederek tüketicileri yüksek yakıt fiyatlarının acısından müdafaaya çalıştı.
En şiddetli acıyı gelişmekte olan ekonomiler hissediyor
Dolar kaynaklı baskı global olsa da, en şiddetli acıyı gelişmekte olan ekonomiler hissediyor. Artan yakıt fiyatları ve Döviz kıtlığı, kimileri için zehirli bir karışım yaratıyor.
Gana sedisi ile fiyatlandırıldığında, Brent petrol yalnızca Mart ayında süreç gördüğü düzeyin üzerine çıkmadı tıpkı vakitte rekor kırmış durumda. Sri Lanka ise ham petrolü alımlarının bedelini ödeyemediği için son vakitlerde tek petrol rafinerisini kapattı. Ülke, besin ve yakıt ithalatını finanse etmekte zorlandığı için yaz boyunca fiilen iflas etti.
Capital Economics’in baş emtia ekonomisti Caroline Bain mevzuyla ilgili, gelişmiş ülkelerin para ünitesi değişimlerini emmek için daha fazla hürlüğe sahip olmasına karşın, “yüksek petrol fiyatlarının bir sonucu olarak ödemeler istikrarı problemleri görecek olan yükselen piyasalar mutlaka var” değerlendirmesinde bulundu.